Газрын ховор элементүүд нь өнөөгийн технологийн хөгжилд чухал үүрэгтэй бодисууд бөгөөд сансар судлал, цахилгаан автомашин, сэргээгдэх эрчим хүч, батлан хамгаалахын технологид өргөнөөр ашиглагддаг. Монгол Улс газрын ховор элементийн арвин нөөцтэй орон болох нь судалгаагаар батлагдсан ч энэ нөөцийг хэрхэн ашиглах нь улс орны эдийн засаг, геополитикийн байр сууриас өмнө хүрээлэн буй орчинд учруулах хор хөнөөлийг судалж, тодорхой болгох нь чухал юм.
Монгол Улсын газрын ховор элементийн нөөцийн ашиглалтыг 1990-ээд оны зах зээлийн шилжилтийн үед анхаарч эхэлсэн. Энэ үед Монголын геологийн салбарт хийгдсэн судалгаагаар газрын ховор элементийг олборлох боломжтой олон орд илэрсэн байдаг. Тухайлбал, эдүгээ олон нийтийн анхаарлын төвд ороод буй Ховд аймгийн Мянгад сумын нутаг дэвсгэрт байрлах "Халзан бүргэтэй" ууланд олборлолт хийхээр зэхэж байгаа нь ургын гажигтай төл мал төрөх, нутгийн эмэгтэйчүүд жирэмсэн болсон ч үр зулбах нь ихэссэн, нутгийн иргэд тодорхойгүй арьсны харшилтай болсон зэрэг олон сөрөг нөлөөг үзүүлж эхэлсэн учир нутгийн иргэд хүчтэй эсэргүүцэн зогсоогоод байгаа билээ.
Тиймээс байгаль орчин болон хүн, амьтанд нөлөөлөх сөрөг нөлөөг тодорхой болгоогүй бүрхэг байгаа энэ цаг үед газрын ховор элементийг олборлох тухай хөрөнгө оруулагч улсуудтай хэлэлцээр хийх, олборлох ажлыг эхлүүлэх нь сүйрэлд хүргэх эрсдэлтэй гэдгийг зарим судлаачид болон мэргэжлийн байгууллагууд анхааруулж, зогсоох тэмцлийг дэмжсээр байгаа юм.
Хэдий 2020 онд газрын ховор элементийг ашиглах, боловсруулах бодлогыг боловсронгуй болгох чиглэлээр Засгийн газар ажиллаж эхэлсэн. Гэсэн ч одоогоор тодорхой шийдэл, яг таг судалгааг олон нийтэд танилцуулж чадахгүй байна.
Монгол Улс газрын ховор элемент олборлох талаар дараах хэлэлцээрүүдийг хийж байсан аж.
- Хятад Улс: Монголын газрын ховор элементийн экспортын гол зах зээл нь Хятад улс бөгөөд энэ чиглэлээр хамтын ажиллагаа өргөн цар хүрээтэй явагдаж байсан.
- Япон Улс: Япончууд Монгол Улстай газрын ховор элементийн салбарт хамтран ажиллах сонирхолтой бөгөөд технологийн дэмжлэг үзүүлэх боломжийг судалж байна.
- Европын Холбоо: Монгол Улс Европын орнуудад газрын ховор элементийн нийлүүлэх боломжийг судалж, хамтран ажиллах хэлэлцээр хийж байсан.
- АНУ: АНУ нь газрын ховор элементийн хангамжийн асуудалд онцгой анхаарал хандуулдаг бөгөөд Хятад улсаас хараат байдлыг бууруулахын тулд шинэ эх үүсвэр хайж байна. Монгол Улс АНУ-тай газрын ховор элементийн салбарт хамтран ажиллах талаар яриа хэлэлцээ хийж, боломжийг судалж байсан. Тухайлбал, 2019 онд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулга АНУ-д айлчлал хийх үеэр газрын ховор элементийн салбарын хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх талаар хэлэлцсэн байдаг.
2021 оны байдлаар Монгол Улс болон АНУ-ын хооронд газрын ховор элементийн хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх, технологи болон хөрөнгө оруулалтын дэмжлэг авах талаар ярилцаж байсан ч тодорхой, албан ёсны гэрээ хэлэлцээр хараахан байгуулагдаагүй байна.
Монгол Улс газрын ховор элементийн арвин нөөцтэй ч энэ салбарыг ашиглах нь ашгаасаа илүү эрсдэл дагуулах нөхцөл байдал нь одоогийн бодит төрх юм. Тиймээс хөрөнгө оруулагч улс нь Хятад, Франц, АНУ гээд аль нь ч байсан газрын ховор элемент ашиглах, олборлох алхмаас хойшоо ухрах нь хамгийн зөв сонголт болоод байна. Ингэснээр байгаль, экологи хийгээд иргэдийн эрүүл мэнд, амь нас цаашлаад үндэсний аюулгүй байдлаа аварч үлдэх гарц болох юм аа.