Улсын Их Хурлын Хууль зүйн байнгын хорооны хуралдаан гишүүдийн 52.6 хувийн ирцтэйгээр 12 цаг 27 минутад эхэлж, хоёр асуудал хэлэлцэн шийдвэрлэлээ. Энэ өдрийн хуралдааныг Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Мөнх-Оргил даргалсан бөгөөд эхлээд Байнгын хорооны даргыг сонгох тухай асуудлыг хэлэлцэв. Монгол Улсын Их Хурлын тухай хуулийн 26 дугаар зүйлийн 26.4-т “Байнгын хорооны даргыг Улсын Их Хуралд сонгогдон ажилласан туршлагыг нь харгалзан тухайн Байнгын хорооны гишүүдээс сонгох бөгөөд түүнийг улируулан сонгож болно” хэмээн заасан байдаг.

Байнгын хорооны даргад нэр дэвшүүлэх саналыг Улсын Их Хурлын гишүүн, Улсын Их Хурал дахь МАН-ын бүлгийн дарга Д.Тогтохсүрэн танилцууллаа. Хууль зүйн байнгын хорооны дарга Б.Энхбаяр Засгийн газрын гишүүнээр томилогдсон тул Байнгын хорооны даргыг шинээр сонгох шаардлага үүссэн гэв. Иймд Улсын Их Хурал дахь олонхын бүлэг Д.Цогтбаатар гишүүнийг Байнгын хорооны даргад нэр дэвшүүлжээ.  

Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Цогтбаатар нь 1970 онд Улаанбаатар хотод төрсөн, 53 настай. Эхнэр, хоёр хүүхдийн хамт амьдардаг. 1988 онд 14 дүгээр дунд сургууль, 1994 онд ОХУ-ын Москвагийн Олон улсын харилцааны дээд сургууль, 1998 онд Австралийн Үндэсний их сургуулийг тус тус төгссөн.

1994-2000 оны хооронд Гадаад хэргийн яаманд ажилласан. 2002-2008 онд Ерөнхийлөгчийн гадаад бодлогын зөвлөх, 2008-2011 онд Гадаад харилцааны яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга, 2011-2012 онд Ерөнхий сайдын зөвлөх, 2012 оноос Засгийн газрын гишүүн, Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд, 2014-2015 онд Засгийн газрын гишүүн, Барилга, хот байгуулалтын сайд, 2017-2020 онд Засгийн газрын гишүүн, Гадаад харилцааны сайдаар ажиллаж байжээ. Тэрбээр 2016, 2020 онд Улсын Их Хурлын гишүүнээр сонгогдож, 2016-2023 онд Улсын Их Хурлын Хүний эрхийн дэд хорооны даргаар ажилласан байна. Одоо Хууль зүйн байнгын хороо болон Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хорооны гишүүн, Улсын Их Хурал дахь Монгол-Европын аюулгүй байдал, хамтын ажиллагааны байгууллага (ЕАБХАБ)-ын Парламентын Ассамблейтай харилцах бүлгийн дарга бөгөөд орос, англи, герман, кхмер хэлтэй хэмээн танилцуулав.

Улсын Их Хурал дахь МАН-ын бүлгээс парламентын гишүүнээр хоёр удаа сонгогдож, Засгийн газрын гишүүнээр гурван удаа ажилласан, олон улсын эрх зүйч мэргэжилтэй Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Цогтбаатарыг Хууль зүйн байнгын хорооны даргад нэр дэвшүүлж буйг Д.Тогтохсүрэн гишүүн танилцууллаа.

Дээрх санал болон хэлэлцэж буй асуудалтай холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Мөнхцэцэг асуулт асууж, байр сууриа илэрхийлсэн. Тэрбээр Улсын Их Хурал дахь МАН-ын бүлгийн саналыг дэмжиж буйгаа илэрхийлээд, нэр дэвшигчид хандан хүүхдийн эрхийн зөрчилд оногдуулах ялын бодлогыг судалгаа, шинжилгээ, олон улсын сайн туршлагад үндэслэн нухацтай хэлэлцэх, Монгол Улсын Их Хурлын дэгийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулж Монгол Улс дахь хүний эрх, эрх чөлөөний байдлын талаарх Хүний эрхийн Үндэсний Комиссын илтгэлийг чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцдэг болох саналыг хэлж, эдгээр саналын талаарх Д.Цогтбаатар гишүүний байр суурийг нь тодруулав.

Хүний эрхийн асуудал бол нийгмийн анхаарлын төвд байх ёстой, ноцтой нөхцөл үүссэнээр нийтээрээ хүүхдийн эрхийн зөрчлийн асуудалд анхаарал хандуулж байгааг тэрбээр хэлэв. Гэр бүлийн хүчирхийллийн эхний хохирогч нь хүүхэд байдаг бөгөөд үүнд хувь гишүүний зүгээс анхаарал хандуулж, хөтөлбөр хэрэгжүүлэхээр төлөвлөн ажиллаж байгаагаа дурдлаа. Хүүхдийн эрхийн зөрчилд оногдуулах ялын бодлогыг чангаруулснаар асуудал шийдэгдэхгүй гэдэг Ц.Мөнхцэцэг гишүүний байр суурийг дэмжиж байгаагаа илэрхийлээд “Өргөн хүрээний судалгаа хийж, олон асуудлын давхцал дээр үүнийг шийднэ. Зөвхөн ялын бодлогыг чангатгах нь шийдэл болохгүй. Хүнд асуудалд хялбар шийдэл гаргах гээд байгаа нь боломжгүй. Асуудлыг шийдэхийн тулд цогц судалгаа, шинжилгээ хийж, системтэй хандах ёстой гэж үзэж байна” гэв. Ц.Мөнхцэцэг гишүүний гаргасан Монгол Улсын Их Хурлын дэгийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах саналыг дэмжиж ажиллах ч Улсын Их Хурал шийдвэр гаргана гэдэг байр суурийг илэрхийллээ. Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Сүхбаатар хэлэлцэж буй асуудалтай холбогдуулан үг хэлэв. Тэрбээр Хууль зүйн байнгын хорооны үйл ажиллагаатай холбоотой саналуудыг хэлж, 2023 оны намрын ээлжит чуулганы хугацаанд Байнгын хороогоор хэлэлцэх хууль, тогтоолын төслүүдэд хүний эрхийн мэдрэмжтэй ажиллана хэмээн найдаж буйгаа илэрхийлсэн.

Ийнхүү гишүүд байр сууриа илэрхийлсний дараа Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуулийн 27 дугаар зүйлд заасны дагуу санал хураалт явууллаа. Байнгын хорооны өнөөдрийн хуралдаанд оролцсон Улсын Их Хурлын 12 гишүүн санал нэгтэйгээр Д.Цогтбаатар гишүүнийг Хууль зүйн байнгын хорооны даргаар сонгохыг дэмжиж, энэ талаарх санал, дүгнэлтээ чуулганы нэгдсэн хуралдаанд танилцуулахаар болов.

Дараа нь “Хяналтын сонсголын тов тогтоох, сонсгол даргалагчийг сонгох тухай” Байнгын хорооны тогтоолын төслийг хэлэлцлээ. Улсын Их Хурлын гишүүн, Хүний эрхийн дэд хорооны дарга Ц.Мөнхцэцэг нарын 20 гишүүн, Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Баярсайхан нарын 17 гишүүнээс хүүхдийн эрхийг хамгаалах, хангах асуудлаар, хүний эрх, эрх чөлөөг хангахтай холбоотой асуудлаар хяналтын сонсгол зохион байгуулах тухай хүсэлтийг Улсын Их Хурлын даргад хүргүүлжээ. 

Хэлэлцэж буй төсөлтэй холбогдуулан хуралдаанд оролцсон Улсын Их Хурлын гишүүд асуулт асуух шаардлагагүй хэмээн үзсэн бол Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Сүхбаатар, С.Бямбацогт нар үг хэлж, байр сууриа илэрхийлсэн. Энэ сарын 25-нд зохион байгуулахаар төлөвлөсөн хяналтын сонсголыг Улсын Их Хурлын гишүүн, Хүний эрхийн дэд хорооны дарга Ц.Мөнхцэцэг даргалахаар тогтоолын төсөлд тусгасан бөгөөд хүүхдийн эрхийн зөрчлийн нөхцөл байдалтай холбоотойгоор нийгмийн бухимдал өндөр байгаа, гэхдээ нөхцөл байдлын талаарх бодит мэдээлэл, судалгаатай нийтээрээ танилцсаны дараа шийдлийг зөвшилцөх нь зөв гэдэг байр суурийг Ж.Сүхбаатар гишүүн илэрхийлэв. Тиймээс сонсголд иргэдийн оролцоог хангахын зэрэгцээ үзэл бодлоо илэрхийлэх бололцоог бүрдүүлэхэд онцгойлон анхаарахыг санал болгосон. Түүнчлэн хүүхдийн эрхийг хангах, хамгаалах тал дээр Монгол Улсын иргэн бүр үүрэг хүлээж, оролцоотой байх ёстой, нэг нь нөгөөгөөсөө шаардах байдлаар хандаж болохгүй гэв. Улсын Их Хурал нээлттэй сонсголуудыг зохион байгуулдаг болсныг С.Бямбацогт гишүүн тэмдэглээд, сонсголын товтой холбоотой санал хэлсэн. Түүнчлэн хүүхдийн эрхийг хангах, хамгаалахад эцэг, эхийн үүрэг, оролцоо онцгой чухал гэдгийг анхаарах шаардлагын талаар байр сууриа илэрхийллээ.

Ийнхүү Байнгын хорооны тогтоолын төсөлтэй холбогдуулан гишүүд үг хэлж, байр сууриа илэрхийлсний дараа санал хураалт явууллаа. Хуралдаанд оролцсон гишүүдийн 90 хувь нь дэмжиж, “Хяналтын сонсголын тов тогтоох, сонсгол даргалагчийг сонгох тухай” Байнгын хорооны тогтоолыг баталлаа.

Тогтоолд Монгол Улсын Их Хурлын тухай хуулийн 23 дугаар зүйлийн 23.2.14, Монгол Улсын хяналт шалгалтын тухай хуулийн 26 дугаар зүйлийн 26.1, 26.4, Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуулийн 118 дугаар зүйлийн 118.1, 119 дүгээр зүйлийн 119.1, Нийтийн сонсголын тухай хуулийн 20 дугаар зүйлийн 20.1 дэх хэсэгт заасныг тус тус үндэслэн Хүүхдийн эрхийг хамгаалах, хангахтай холбоотой асуудлаар хяналтын сонсголыг 2023 оны 10 дугаар сарын 25-ны өдөр зохион байгуулахаар, сонсголыг Улсын Их Хурлын гишүүн, Хүний эрхийн дэд хорооны дарга Ц.Мөнхцэцэг даргалахаар тусгасан байна. Үүгээр Хууль зүйн байнгын хорооны өнөөдрийн хуралдаан өндөрлөв гэж Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах газраас мэдээллээ.