“Шинэ сэргэлт-Цахим архив” сэдэвт архив, албан хэрэг хөтлөлтийн ажилтны анхдугаар чуулган Төрийн ордонд эхэллээ. Чуулганд 30,000 орчим төр, хувийн хэвшлийн байгууллага, аж ахуйн нэгжийн 80,000 гаруй ажилтан, албан хаагч, архив, албан хэрэг хөтлөгчдийн төлөөлөл болох 500 гаруй хүн оролцож байна.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүх чуулганыг нээж хэлсэн үгийг бүрэн эхээр нь хүргэж байна:

Төрийн ой санамжийн өв санг баригч эрхэм хүндэт архивчид аа,

Чуулганы төлөөлөгчид өө,

Эрхэм хүндэт нөхөд өө.

Эх орныхоо өнцөг булан бүрээс хүрэлцэн ирсэн эрхэм хүндэт архивчид Та бүхэнд удахгүй тохиох орчин цагийн архивын алба үүсэн байгуулагдсаны 95 жилийн ой, Монгол Улсын Архивчдын өдрийн баярын мэндийг өргөн дэвшүүлье.

Архив бол “Түмэн үеийн түүхийн толь, төр түмний оршихуйн үндэс, улс үндэстний ой санамжийн цогцлол” байдаг.

Улс үндэстний оршин тогтнохуйн үндэс болсон түүх, үнэт зүйл, ой санамжаа сахин хамгаалагч, түгээн дэлгэрүүлэгч эрхэм хүндэт архивчид Та бүхэндээ ард түмнийхээ нэрийн өмнөөс гүн талархал илэрхийлье.

Монгол төр, Монголын ард түмэн мянган дамжсан баялаг түүхтэй, зуун дамжсан зузаан баримттай билээ.

Монгол түмний түүх соёл, угсаа гарал, бичиг үсэг, зан заншил, ёс уламжлалын үнэт өв болсон архивынхаа сан хөмрөгийг чандлан хадгалж, судлан аривжуулж, сурталчлан таниулж, түгээн дэлгэрүүлэх нь Монгол төрийн эрхэм үүрэг мөн.

Их Монгол Улс, Эзэн Чингис хааны үеэс төрийн үйл хэргийг эрхлэн хөтлөх дэг журмыг сайтар тогтоож ирсэн бөгөөд төрийн бичиг баримтын сан хөмрөгийг үүсгэж, эмх цэгцтэй хадгалан хамгаалахын сацуу эх баримтыг засамжилж болохгүйгээр хуульчилан тогтоож,  архивын үйл хэргийг хөгжүүлж иржээ.

Түүнчлэн албан баримт бичгийн хэв маяг, хэлбэр загварыг боловсруулан, бичих цаасны хэмжээ, бэхний өнгийг тогтоосны зэрэгцээ, баримтыг дэвтэрлэн хадгалах аргыг ч журамлан үлдээсэн нь Монгол төрийн архивын соёл өнө эртнээс улбаатай болохыг илтгэж байдаг.

Монголчууд төрийн баримт бичиг, хууль цаазаа 800 шахам жилийн тэртээгээс “Хөх дэвтэр”-ээс эхлэн архивлан хадгалсан боловч зарим нь дайн самууны хөл, цагийн хатууд үрэгдэж, алдагдаж, зарим нь гадаад орны архив, номын санд шилжин хадгалагджээ.

1921 онд Ардын хувьсгал ялж, Ардын Засгийн газар байгуулагдсан цагаасаа Монголын ард түмний бүтээн байгуулсан түүх, соёлын өвийг хямгадан цуглуулж, хадгалан хамгаалж, сурталчилан дэлгэрүүлэх зорилгоор Судар бичгийн хүрээлэнг байгуулсан юм.

Уг хүрээлэнгийн нэг үүрэг нь засаг захиргааны нэгж, шашны байгууллагуудын үйл ажиллагааны явцад хуримтлагдсан данс харааны баримтыг төвлөрүүлж, улсын хамгаалалтад авах явдал байсан бөгөөд тус хүрээлэн нь төв, орон нутгаас хуучны данс харааны арвин их баримтыг сурвалжлан цуглуулж, нийслэл Улаанбаатар хотноо татан төвлөрүүлсээр 1927 оны 12 дугаар сарын 05-ны өдөр хуучин данс бичгийг эрхлэх нэг орон тоог бий болгосон нь орчин цагийн архивын албаны үүсэл хөгжил болжээ.

Тэгвэл өнгөрсөн нэгэн зууны хугацаанд манай улс архив, албан бичиг хөтлөлтийн эрх зүйн орчин, үндсэн тогтолцоог баттай бүрдүүлж, өдгөө хөгжлийнхөө цоо шинэ нэгэн үе болох “Цахим архив”-ын  эрин үед хүрч ирээд байна.

Энэ бол үе үеийн эрхэм хүндэт архивчид Та бүхний оюун ухаан, цуцашгүй хөдөлмөр, яндашгүй хичээл зүтгэлийн хүчээр төрийн ой санамж, үүх түүх үл алдагдан, хадгалагдан хамгаалагдаж, залгамжлан үргэлжилж буйн тод илрэл юм.

Иймээс Монгол Улсын Ерөнхийлөгч эрхэм хүндэт архивчид Та бүхэнд хүндэтгэл үзүүлэхийн зэрэгцээ төрийн ой санамж болсон архивын байгууллага, архивын баримтын үлэмж үнэ цэнийг чухалчлан үзэж “Монголын архивчдын анхдугаар чуулган”-ыг ивээл дороо зохион байгуулж байна.

Энэхүү анхдугаар чуулган нь улс орныхоо тусгаар тогтнол, бүрэн эрхт байдлын дархлаа болсон үүх түүх, үнэт зүйл, бичиг соёл, түүхэн баримтуудыг хадгалан хамгаалж, түгээн дэлгэрүүлж байдаг архивын албаны одоо болон цаашдын ажил хэргийн асуудал, хөгжил дэвшлийн талаар бүх талаас нь хэлэлцэн ярилцаж, амжилт ололт, алдаа оноогоо дүгнэн цэгнэж, цаашдын зорилт бодлогоо тодорхойлж, үйл хэргээ хөгжүүлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэх болно.

Цаашид энэхүү чуулганыг дөрвөн жил тутамд уламжлал болгон зохион байгуулж байх нь төрийн ой санамж болсон архивын албаны хөгжил дэвшил, ажил үйлсэд тустай хэмээн үзэж байна.

Эрхэм нөхөд өө,

Архивын байгууллагын цаашдын хөгжил дэвшлийг хурдасгах, үндэсний үнэт зүйл, өв санг сахин хамгаалж, түгээн дэлгэрүүлэхэд дараах асуудлуудыг онцгой анхаарч ажиллах шаардлагатай байна.

Нэг. Бидний өвөг дээдсийн бүтээсэн соёл иргэншил, үүх түүх, байгуулсан гавьяа, бахдам үйл хэрэг бол хүн төрөлхтний түүхийн салшгүй нэгэн хэсэг билээ. Ийм учраас манай улсын түүх дан ганц өнөөгийн Монгол орны нутаг дэвсгэрээр үл хэмжигдэнэ.

Тиймээс үндэсний түүх, соёлын өв, бичиг үсгийн дурсгалын олон түүхэн баримт гадаад улс орнуудад хадгалагдаж байгааг сурвалжлан илрүүлж, судлан бүртгэж, эх орондоо эргүүлэн авч ирэх, сэргээн засварлахад онцгой анхаарч ажиллах учиртай.

Энэ хүрээнд архивын байгууллага болон бусад холбогдох яам, агентлагууд, гадаад улсад суугаа Дипломат төлөөлөгчийн газрууд, эрдэмтэн судлаачид, иргэд, хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагаа, харилцан ойлголцол, зөв зохион байгуулалт онцгой чухал үүрэгтэй байна.

Хоёр. Орчин үеийн техник, технологи, инновацын шийдлийг ашиглан бусад улс орны сайн туршлагыг судлан нэвтрүүлж, архивын байгууллагын үйл ажиллагааг шинэ шатанд гаргаж, цахим архивыг хөгжүүлэх ёстой.

Мөн архивт хадгалагдаж буй үнэт өв, баримт бичгийг судалгааны болон нийгэм, эдийн засгийн эргэлтэд оруулах бүхий л боломжийг эрэлхийлж, бодит ажил хэрэг болгох хэрэгтэй. Тухайлбал, иргэд удам угсаагаа лавтай мэдэж, угийн бичгээ баттай хөтлөхөд архивын баримт үндсэн сурвалж байх учиртай. Тиймээс иргэдийн угийн бичиг хөтлөлтийг хялбаршуулах чиглэлээр архивын байгууллагын үйлчилгээг сайжруулах шаардлагатай байна.

Гурав. Архивын шинэ сан хөмрөгийг бүрдүүлэхэд онцгойлон анхаарах явдал чухал байна.

Үүний нэг нь түүхэн үйл явдал, түүхэн хүмүүсийн дуу хоолой, дүрс бичлэгийн сан хөмрөгийг үүсгэн баримтжуулан авах, хадгалан хамгаалах чиглэлээр идэвхтэй ажиллах нь зүйтэй юм.

Дөрөв. Архивын боловсон хүчнийг бэлтгэх, давтан сургах, архив, бичиг хэргийн ажилтны цалин хөлсийг үе шаттайгаар нэмэгдүүлэх, архивын хадгалалт хамгаалалтыг сайжруулахад нэн түрүүнд анхаарах шаардлагатай байна.

Түүнчлэн мэргэжлийн архивч-судлаачдын гадаад хэлний болон сурвалжийн хэлний чадавхыг сайжруулах чиглэлээр тодорхой бодлого, арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэх хэрэгтэй байна.

Эдгээрийг шийдвэрлэхэд төр, засгийн нэгдсэн бодлого, үйл ажиллагаа чухлаас гадна архивын ажилтан, албан хаагчид Та бүхний санал, санаачилга, идэвхи зүтгэл туйлаас чухал болохыг тэмдэглэн хэлэхийг хүсэж байна.

Эрхэм хүндэт архивчид та бүхний эрхэмлэн дээдлэх үнэт зүйлийн нэг бол монгол хүний оюун ухаан, авьяас билгээр бүтсэн түүх соёлын биет болон биет бус өв, өвөг дээдсийн хөлс, цусаар бичигдсэн түүхэн баримтуудыг хадгалан хамгаалж, олон нийтэд сурталчлан таниулахын зэрэгцээ архивын баримтаар дамжуулан үндэсний эв нэгдэл, үнэт зүйлийг төлөвшүүлэхэд манлайлан оролцох явдал юм.

Үндэсний бичиг үсэг, түүх, соёлоо нүдний цөцгий, зүрхний толт мэт нандигнан дээдэлдэг, төрийн ой санамж болсон эрхэм хүндэт архивчид Та бүхний нэр хүндтэй бөгөөд нэн хариуцлагатай албанд өндөр амжилт хүсье.

Чуулганы үйл ажиллагаанд амжилт хүсье.

Мөнх тэнгэрийн хүчин дор Монгол Улс мандан бадрах болтугай.