БНХАУ руу мал гаргаж байгаа бичлэг цахим орчинд цацагдаж байна. Үүнтэй холбоотойгоор малаа амьдаар нь гаргах нь зөв, буруу талаарх өөрсдийн байр сууриа иргэд, олон нийт янз бүрээр илэрхийлсээр байна. Малчдын хувьд аль ч хувилбраар байсан малаа экспортонд гаргаж эдийн засгийн эргэлтэд оруулж чадаж байгаа нь зөв гэж үзэж байгаа бол холбогдох албаныхан ямар байр суурьтай байгааг дор онцолъё.

ХХААХҮ-ийн сайд Х.Болорчулуун: Малыг амьдаар нь гаргаж байгааг хориглоод байх шаардлагагүй гэж үзэж байна

Засгийн газраас малын махыг аль, аль талаар нь экспортлох бодлого барин ажиллаж байгаа. Учир нь энэ жил ган, зуд ихтэйгээс гадна хил гаалийн асуудал тулгарч малчид махаа зарж чадахгүй, мал аж ахуй эрхлэгчид бүтээгдэхүүнээ экспортолж, эдийн засгийн эргэлтэд оруулж чадахгүй зэрэг олон эрсдэл бий болоод байна. 

Тухайлбал, Дорноговь аймаг 45-аас дээш тооны бог малыг амьдаар нь гаргаж эхлээд байна. Өнөөгийн эдийн засаг хямралтай, малчдын амьдрал ахуй хүндэрсэн ийм үед хориглоод байх шаардлагагүй гэдгийг хаа хаанаа тодотгож байна.

Үхрээс бусад ямарч малыг квотгүйгээр амьдаар нь гаргах бүрэн боломжтой.  Гэхдээ мал гаргах зөвшөөрөл өргөн хэмжээнд олгогдоогүй байгаа.

УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдорж:  91 сая толгойд хүрсэн малынхаа тодорхой хувийг экспортод гаргадаг болмоор байна.

Үхрийн квотын асуудал маш том асуудал болоод байна. Мал, махаа экспортод гаргаад, буцааж мөнгөө оруулж ирэх процессыг хурдтай хиймээр байна. Экспортод махаа гаргахгүй бол малчдын амьдрал сүйрч дууслаа. Сүүлийн хоёр жилийн хугацаанд махны экспорт хамгийн доод түвшинд хүрч уналаа. Мянгахан тонн мах гарлаа. Өнөөдрийн байдлаар дулааны аргаар боловсруулсан 10 мянган тонн мах үйлдвэрүүдэд түгжигдсэн байна. 91 сая толгойд хүрсэн малынхаа тодорхой хувийг экспортод гаргадаг болмоор байна. Аж ахуйн нэгжүүд банкинд найдах ямар ч үндэсгүй болсон. Банкууд хамгийн баталгаатай зээл болох цалин, тэтгэврийн зээл гаргахгүй байна гэдэг нь компаниудад зээлийн санхүүжилт өгөх боломжгүй гэсэн үг. Энэ нь 250-иад мянган малчин өрхийн амьдралд хүндээр нөлөөлөх нөхцөл байдалд оруулж байна. Үүнээс гадна мал туранхай байгаа. Өвөлжилт нэлээн хүндэрвэл өвлийг даахааргүй байдалтай байгаа учраас малчид мал, махны үнэ, борлуулалтын асуудалд ихээхэн санаа зовж байна.

Эдийн засагч Ч.Хашчулуун: Малын махыг заавал боловсруулна, эсвэл амьдаар нь гаргана гэж маргах шаардлагагүй

Манай улсын хувьд мал аж ахуйн салбар томоохон асуудал болоод байна. Малын тоо толгойн хувьд өнгөрсөн онд хүлээн авсан төлтэйгээ нийлээд 80 сая орчим. Үүний 80 гаруй хувь нь бог мал байна. Үүнээс болж бэлчээрийн даац хэтэрч, байгаль орчинд үзүүлж байгаа сөрөг нөлөөлөл 90 хувиас хэтэрсэн гэсэн тоо баримт бий. Хүмүүс байгаль экологийн доройтлыг уул уурхайтай холбож үздэг. Үнэн хэрэгтээ үүнд бэлчээрийн доройтол томоохон сөрөг нөлөө үзүүлж байна. Үүнээс болж манай уламжлалт мал аж ахуй цаашид энэ янзаараа хөгжих боломжгүйд хүрэх нь. Малын тоо толгой эрс өссөнөөс болж усны нөөц багасаж, бэлчээрийн асуудал  дээр маргаан тасрахаа байсан. 

Тиймээс

бид эхний ээлжинд илүүдэл мал, махаа борлуулах, экспортлох арга хэмжээ авах нь зөв юм. Өөрөөр хэлбэл бэлчээрийнхээ даац, боломжид тааруулж малаа өсгөх нь зүйтэй гэсэн үг. Хоёрдугаарт энэ нь малчдын орлогыг нэмэгдүүлэх нэг гарц гэж харж байгаа.

Малын махыг заавал боловсруулна, эсвэл амьдаар нь гаргана гэж маргах шаардлагагүй юм. Илүүдэл бог малаа экспортолсноор татварын орлого  нэмэгдэх, экспорт явуулж байгаа аж ахуйн нэгжүүдэд нөөцийн мах бүрдүүлэх чиглэлээр хураамж тавих зэрэг олон арга хэмжээ авч болно. Ингэснээр улсын орлого нэмэгдэхээс гадна малчдын орлого өсөх гарц гэж харж байна.

ҮРГЭЛЖЛЭЛ БИЙ...