Монголын парламентад 2012-2016, 2016-2020 онд хоёр удаа сонгогдож, Зам, тээврийн хөгжлийн сайдын албыг дөрвөн сар хашсан, одоогийн Шадар сайд Я.Содбаатар суусан мөчир бүрээсээ цэцэг тасдаж чаддаг элдэвтэй “шувуу” гэгддэг. Цэцэг гэдэгт нь төрлөө төрийн албанд шургуулах, төрийн тендерт хушуу, амаа орооцолдуулах зэрэг хамаарна. Тэрбээр Архангай аймгийн Цэцэрлэг хотод 1974 онд төрж, Өвөрхангай аймгийн Хархорин сумын ерөнхий боловсролын сургуулийг 1992 онд төгссөн. Улмаар Технологийн дээд сургууль, Удирдлагын академи, МУБИС-ийг дүүргэсэн доктор хэргэмтэй. Ажлын гараагаа Шинжлэх ухааны академийн харьяа Дулаан техник, үйлдвэр, экологийн хүрээлэнд эрдэм шинжилгээний ажилтнаар эхлүүлж, Монголын Ардчилсан Залуучуудын социалист холбооны Нарийн бичгийн дарга, II ерөнхий нарийн бичгийн дарга, Үйлдвэр худалдааны сайдын зөвлөх, Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газрын дарга, Монгол Ардын намын Нарийн бичгийн даргаар ажиллаж байгаад намын нэрсийн жагсаалтаар 2012 онд Монголын парламентын босгоор давж байсан юм.
Нэг үгээр хэлбэл УИХ-ын гишүүн болохдоо нэг их түүртэлгүй бусдынхаа авсан санал дээр дөрөөлж гишүүн болсон гэсэн үг. 2016 оны парламентад гишүүнээр сонгогдсоны дараа 2018 оны аравнэгдүгээр сарын 5-ны өдөр “ёндоорч” Зам, тээврийн хөгжлийн сайдаар томилогдон, эхнэр Батлхагвын Мөнгөнцэцэгийн хувь эзэмшдэг найз М.Ариунаагийнх нь “Эпато анарваан” компаниар дамжуулан Жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх сангаас нэг тэрбум 200 сая төгрөгийн зээлийг 2018 оны зургаадугаар сарын 14-ний өдөр жилийн гурван хувийн хүүтэй авсан нь баримтаар нотлогддог.
Жижиг, дунд үйлдвэрлэл эрхлэгчдэдээ очилгүй албан тушаалтнуудын цөлмөсөн ЖДҮХС-гийн мөнгийг хувьдаа завшсанд эсэргүүцсэн иргэдийн албан шаардлагаар тэр сайдын суудлаа өгч, 2016 оны сонгуульд нэр дэвшилгүй үлдсэн. Ямартай ч ЖДҮХС-гаас авсан зээлээ хугацаанаас нь эргүүлэн төлсөн баримт нь бий. Намынх нь нөхөд түүнийг “Зам, тээврийн хөгжлийн сайдаар томилогдохоор тохироо хийгдсэн” гэж ярьж байсан ч Монгол Улсын Шадар сайд болж шат ахисан юм. Тэр үнэхээр Монголын улс төрд тэр нэг нөхөр байгаад ингэж суга дэвшсэн үү гэвэл ямар хариулт ирэх нь бараг ойлгомжтой.
ЯНГУГИЙН СОДБААТАРЫН АХ ДҮҮС ТӨРИЙН АЛБАНД ЖАЛРАВ
.jpg)
Ах, дүүсээрээ Монголын төрд жаалдаг гэр бүлийн тоог Шадар сайдын ах дүү нар үргэлжлүүлж байгаа юм. Я.Содбаатар аав, ээжээс тавуулаа. Дээрээ нэг ах, доороо нэг эрэгтэй, нэг эмэгтэй юм байна. Түүний ах Янгугийн Сод-Эрдэнэ 1996 оноос “Хэт” ХХК-д электроникийн инженер, 1998 онд “Айкон” ХХК-д электроникийн инженер, 2000 онд “Экспи” ХХК-ийн захирлаар ажиллаж байгаад 2001 оны тавдугаар сарын 1-нээс Нийслэлийн Захирагчийн ажлын албанд мэдээлэл технологи хариуцсан мэргэжилтэн, 2005 онд Нийслэлийн мэдээлэл технологийн газрын дарга. 2010 оноос нийслэлийн Засаг даргын дэргэдэх хэрэгжүүлэгч агентлагт орлогч даргаар ажиллаж байсан.
2016 оны есдүгээр сарын 21-ний өдөр Хөгжлийн банкны Дэд захирал бөгөөд Хяналт шалгалт, Тамгын газрын захирлын албыг хашиж байна. Тэрбээр нэг сарын 8.5 сая төгрөгийн цалинтай. Энэ нь жилийн 102 сая төгрөгийн цалин авдаг гэсэн үг юм. Я.Сод-Эрдэнийн 2019 оны хөрөнгө орлогын мэдүүлгээс харахад түүний жилийн орлого 102 сая 614 мянган төгрөг гэсэн бол гэр бүлийн гишүүдийн орлогоо 27 сая 800 төгрөг гэжээ. Нийтийн гурван орон сууц, хашаа байшин нэг, үйлчилгээний зориулалттай барилга байгууламж хоёр, авто зогсоол нэг, өвөлжөө, хаваржаа хоёртой юм байна. Нийт үнэлгээ нь хоёр тэрбум 58 сая төгрөг аж. 552 сая 900 мянган төгрөгийн газар, 67.4 сая төгрөгийн үнэт эдлэлтэй бол хадгаламжиндаа 246 сая 856 мянган төгрөгтэй гэж мэдүүлжээ. Мөн 300 сая төгрөгийн авлагатайгаас гадна 148 сая 500 мянган төгрөгийн зээлтэй гэсэн байна. М Моние ХХК, Свийтбаблис ХХК, Нама-Оч ХХК, Таван толгой ХК, Монголион инвестмент корпорэйшн ХХК компаниудын хувьцааг 30-100 хувь эзэмшдэг.
Я.Сод-Эрдэнийн гэргий Р.Сарантуяа Шударга, өрсөлдөөн хэрэглэгчийн төлөө газрын Зах зээлийн судалгааны газрын даргаар 2016 онд томилогдон ажиллаж байгаад саяхан ажлаасаа гарсан гэх мэдээлэл байна. Я.Содбаатар төрсөн ах Я.Сод-Эрдэнэ бэр эгч Р.Сарантуяа нараа ийнхүү төрийн өндөр албанд шахсан гэх бүрэн үндэслэлтэй байгаа юм.
Тэдний хувьцаа эзэмшдэг Монголион инвестмент корпорэйшн ХХК нь Нийслэлийн худалдан авах ажиллагааны газраас зарласан Сайжруулсан шахмал түлшний тендерт оролцохоор материалаа бүрдүүлэн өгөөд байна. Үнийн дүнгийн хувьд өрсөлдөгч хоёр компаниасаа бага үнийн санал хүргүүлээд байгаа.
Я.Содбаатарын дүү Я.Содчимэг Эрдэнэс Тавантолгой компанийн Санхүүгийн бүртгэлийг хэлтсийн Даатгал хариуцсан мэргэжилтнээр ажиллаж байгаа юм байна. Ингэхдээ тус компаниас зарласан зарим тендерийн менежер, Үнэлгээний хорооны гишүүнээр ажиллаж ирсэн гэдгийг эх сурвалж өгүүлсэн юм.
Шадар сайдын нэг дүүг нь Я.Соддорж гэдэг бөгөөд бага дүү нь Я.Содсоёмбо юм байна. Я.Содсоёмбо нь Аж үйлдвэрийн яамны Зээл төслийн хэлтэст ажиллаж байв. Аж үйлдвэрийн яам татан буугдсаны дараа Хүнс, хөдөө аж ахуй хөнгөн үйлдвэрийн яамны төслийн мэргэжилтнээр ажилладаг бөгөөд одоо жирэмсний амралттай байгаа гэх мэдээлэл ирлээ. ЖДҮХС-гийн захирал С.Төгсбилэгийн тушаалаар 2018 оны гуравдугаар сарын 16-ны өдөр Я.Содсоёмбод нэг сарын цалинтай нь тэнцэхүйц хэмжээний буюу 756.700 төгрөгийн тэтгэмжийг олгосон байдаг. Я.Содсоёмбын “Ай И Ар Пи консалтинг” компанийг Ц.Бадраагийн хамт эзэмшдэг болох нь доорх баримтаас харагдана.
Тэр ингэж төрийн албыг төрлийн алба болгон салаа мөчир бүрээ тэлж байна. Түүний төрийн албанд оруулсан хүмүүсийн тоо үүгээр зогсохгүй. 2012-2016 онд УИХ-ын гишүүний туслах, зөвлөхөөр ажиллаж байсан Б.Тамирыг 2018 оны хоёрдугаар сард Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Тусгай зөвшөөрлийн бүртгэл хариуцсан ахлах мэргэжилтэн болгон томилуулаад байгаа юм.
.jpg)
Бүртгэлийн цахим мэдээллийн сангаас шүүж үзэхэд Б.Тамирын нэр дээр Өвөрхангай Аймгийн Малчид, Тариаланчдын Холбоо, Өвөрхангай Аймгийн Бизнес, Аж Ахуй Эрхлэгчдийн Холбоо, Монголын Улс Төрийн Намуудын Зөвлөлдөх Хороо ТББ-ууд байгаа юм. Өөрийн хөрөнгө орлоготоо мэдүүлсэн хувьцаа эзэмшдэг Амирпроф ХХК нь хоёр удаагийн тендерт орж ялалт байгуулсан нь бүртгэлээс нь харагдаж байна. Мөн Содхангайн хөгжил, Өвөрхангай Аймгийн Оюутан Залуучуудын Хөгжлийн Хүрд Холбоог Я.Содбаатарын туслахаар ажиллаж байгаад Барилга, хот байгуулалтын яам, Гэр бүл хүүхэд залуучуудын хөгжлийн газрын даргаар ажиллаж байсан Э.Бат-Эрдэнийн хамт үүсгэн байгуулж, үйл ажиллагаа явуулж байна.
“ХИМОН КОНСТРАКШН ХХК”-ИЙН ТЕНДЕРТ ХЭН НӨЛӨӨЛДӨГ ВЭ?
Шадар сайдын хөрөнгө орлоготоо мэдүүлдэг “Ти Эс Эм”, “Мөнх гийх эрхэс” ХХК ямар үйл ажиллагаа явуулдаг нь бүртгэлийн нэгдсэн системээс олдсонгүй. Харин түүний багын найз Ш.Энхтөрийн нэр дээр бүртгэлтэй “Химон констракшн” ХХК барилгын салбарт үйл ажиллагаа явуулдаг. Я.Содбаатар өөрийгөө тус компанитай хамааралгүй гэж мэдүүлдэг ч улс төр, бизнесийн хүрээнийхэн түүнийг “Химон констракшн”-ы нууц ноёнтон гэдгийг намынх нь гишүүд ч батлан хэлж байгаа харагддаг.
“Химон констракшн” ХХК 2018 онд Баян-Өлгий аймгийн Ногооннуур суманд 75 ортой цэцэрлэгийн барилгын тендерт ялсан байдаг. 2019 онд Орхон аймгийн Баян-Өндөр сумын гэр хорооллын дэд бүтцийн теднерт ялж нэг тэрбум 424 сая 874 мянган төгрөгийн үнийн дүнтэй ажил гүйцэтгэж байна. Мөн Орхон аймгийн Баян-Өндөр суманд долоодугаар цэцэрлэгийн усан бассейны буулгалт, шинэ бассейн барих ажлыг 1.9 тэрбум төгрөгөөр гүйцэтгэж байгаа юм.
Өвөрхангай аймгийн Хархорин суманд 320 хүүхдийн суудалтай сургуулийг 3.1 тэрбум төгрөгөөр барьж ашиглалтад оруулжээ. 2018 онд Өвөрхангай аймгийн Баянгол суманд 15 ортой Эрүүл мэндийн төвийн барилгыг нэг тэрбум 27 сая төгрөгөөр, Налайх дүүрэгт баригдах Монгол-Германы хамтарсан Ашигт малтмал, технологийн их сургуулийн оюутны дотуур байрын барилгын ажлыг 11 тэрбум 849 сая 702 мянган төгрөгөөр, 2018 оны гуравдугаар сарын 21-нд 3.2 тэрбум төгрөгийн төсөвт өртөг бүхий Богд суманд 320 суудалтай сургуулийн барилгын ажлын тендерт ялж байсан удаатай. Мөн Дархан-Уул аймагт 2011 онд барилгын ажлаа эхлүүлсэн Спорт цогцолборын барилгын ажлыг “Химон констракш” гүйцэтгэж байгаа. Ашиглалтад оролгүй есөн жилийн нүүр үзэж буй тус барилгын төсөвт өртөг жил ирэх бүр нэмэгдэж байгаа бөгөөд анх 11 тэрбум төгрөгийн төсөвт өртөгөөр эхэлж байсан ажил явцын дунд 27 тэрбум болж нэмэгдсэн. Ийн үнэ нь нэмэгдэж, жил бүр улсын төсөвт тэрбум гаруй төгрөг суулгаж ирсэн гэдгийг эх сурвалж өгүүлж байсан юм. Одоо төсөвт өртөг нь 30 тэрбум төгрөг даваад байгаа бололтой. Энэ мэтчилэн төсвийн мөнгийг үрэлгэн зарцуулж байгаа жишээ барилгын салбарт олон байдаг.
“Улаанбаатар хотод өндөр зэрэглэлийн орон сууц ашиглалтад орлоо” хэмээн рекламдаж байсан “Sunshine village” хотхоныг “Химон констракшн” барьж ашиглалтад оруулж байлаа. Тэгвэл яг нэг жилийн өмнө тус хотхоны 18 иргэн гэдэсний бүлгийн савханцраас хордож эмнэлэгт хүргэгдэн, орон сууцны иргэд зөөврийн ус хэрэглэж байсан нь Я.Содбаатар сайдын чихнээс хонх уяж байв. Энэ мэт төрийн ажлыг төрлийн болгож, хувийн компаниа найзынхаа нэр дээр байгуулж бизнес хийдэг ов мэх Монголд бий. Ингэж салаа мөчир бүрээ тэлж яваа улстөрчдийн талаарх мэдээллийг цувралаар хүргэх болно.
